Ελευθεροτυπία, σήμερα: Ψυχοπαθολογίες των υψηλά αμοιβόμενων

Πλανήτης ΓΗ

Οι παθήσεις των «πάνω ορόφων»

ΒΕΡΟΛΙΝΟ

Επιμέλεια: ΟΛΓΑ ΚΟΛΙΑΤΣΟΥ koliatsu@enet.gr

Ο Γκέρχαρντ Ντάμαν είναι γιατρός, διευθυντής της ψυχιατρικής κλινικής Μίνστερλινγκεν, στην ελβετική όχθη της λίμνης της Κωνστάντζας. Στη γερμανική επιθεώρηση μιλά για τα διευθυντικά στελέχη: τις συνήθεις παθήσεις τους, τη στάση τους προς τους υφισταμένους και την προσωπική τους ζωή

- Κύριε Ντάμαν, εάν βασιστούμε στο βιβλίο σας*, η πάθηση που κυριαρχεί στους «πάνω ορόφους» των επιχειρήσεων είναι ο παθολογικός ναρκισσισμός.

«Πράγματι. Ο ναρκισσισμός είναι η κυριότερη σύγχρονη πάθηση -στην εποχή τού Φρόιντ ήταν η υστερία. Τα τελευταία χρόνια πολλοί πολυεθνικοί όμιλοι αναζητούσαν ένα είδος Μεσσία που θα ερχόταν απ' έξω να σώσει την επιχείρηση. Αυτό αλλάζει τώρα πάλι, πολλές διευθυντικές θέσεις καλύπτονται με άτομα "από μέσα" που μπορεί να μη χαρακτηρίζονται έντονα χαρισματικά, αλλά είναι κοινωνικά κι ευπροσήγορα. Οι "νάρκισσοι" έχουν πολλά δυνατά σημεία: δέσμευση στη δουλειά τους, ικανότητα επιβολής, αντοχές. Από την άλλη πλευρά της ζυγαριάς βρίσκονται η ελλιπής ικανότητα συνεργασίας και η κακή αποδοχή της κριτικής.

Γενικώς ένας τύπος νάρκισσου είναι πιο επιτυχημένος όταν αναλάβει την αναμόρφωση μιας επιχείρησης που βρίσκεται σε έντονη κρίση. Συχνά αυτοί οί τύποι αντιμετωπίζουν το προσωπικό ενεργειακό δυναμικό και την ευφυΐα τους ως απόλυτο μέτρο και περιφρονούν όσους είναι πιο αδύναμοι. Πρόκειται για δεσποτικούς χαρακτήρες, που αναγκάζουν τους συνεργάτες τους να δουλεύουν μέχρι αργά, τους κατακρίνουν συνεχώς χωρίς ποτέ να τους επαινούν. Επίσης, θέλουν ν' αποδείξουν στον εαυτό τους και στους άλλους ότι είναι απρόσβλητοι από κάθε άποψη. Στην ψυχολογία είναι γνωστός ο όρος "sensation seeking" - που μπορεί ν' αποδοθεί και ως αναζήτηση εκείνου του "κάτι" που θα κάνει το άτομο να νιώθει μεγαλύτερη ζωτικότητα».

- Μπορεί πίσω απ' όλα αυτά να κρύβεται και η προσπάθεια απόκρυψης ή εξισορρόπησης συναισθημάτων κατωτερότητας;

«Ναι, συχνά με σύμβολα γοήτρου και κύρους ή χειρονομίες υπεροχής. Και πρόκειται συνήθως για τη βαθιά ψυχολογική επιθυμία για αναγνώριση. Στοιχείο των διευθυντικών στελεχών είναι συχνά και μια ενισχυμένη δόση δυσπιστίας -και στην πραγματικότητα σε μια πισίνα γεμάτη καρχαρίες η δυσπιστία είναι ωφέλιμη. Καταστροφική αποδεικνύεται όταν αρχίζει κανείς να μην ξεχωρίζει τους εχθρούς από τους φίλους. Γενικώς, είναι δύσκολο για έναν "νάρκισσο" να παραδεχτεί ότι χρειάζεται βοήθεια. Οποιος βρίσκεται στο απόγειο της επιτυχίας συνήθως δεν έχει επαφή με τα προβλήματά του κι αν φτάσει μέχρι τον ψυχαναλυτή θα βιώσει τη διαδικασία ψυχανάλυσης ως μάχη. Ο θεραπευτής δεν πρέπει ν' αποδεχτεί αυτή την κατάσταση και κυρίως να μην υποταχθεί στον πάσχοντα -γιατί είτε θα θεωρηθεί εχθρός είτε οι προσπάθειές του δεν θα εκληφθούν ως σοβαρές.

Συχνά τα αίτια πρέπει ν' αναζητηθούν στην οικογένεια, συγκεκριμένα στην έλλειψη δυναμικής πατρικής προσωπικότητας. Οταν έχουμε απουσία πατέρα, ο "νάρκισσος" θα προσπαθήσει ν' αποδείξει νωρίς στη μητέρα ότι είναι ολοκληρωμένος άνδρας, κάτι που όμως τον κάνει ψυχαναγκαστικό. Συνήθως οι νάρκισσοι δεν είναι ψυχοπαθείς, ωστόσο τα όρια είναι ρευστά ανάμεσα στη διαταραχή και την παραγωγικότητα: τη δύναμη επαγγελματικού οραματισμού και επιτυχίας».

- Μπορεί κανείς να διαπιστώσει εάν ένα μελλοντικό διευθυντικό στέλεχος θα βιώσει την κατάστασή του κατά τρόπο παθολογικό ή παραγωγικό;

«Στην κάλυψη των θέσεων αυτό είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Στο βιβλίο μου παρακολούθησα ορισμένες πιθανές ενδείξεις: για παράδειγμα, σημαντικό είναι εάν κάποιος έχει περάσει στη ζωή του κάποιες μακροχρόνιες δύσκολες φάσεις: Τα 'χει βγάλει πέρα ικανοποιητικά ή έχει απομονωθεί βιώνοντας δυσαρέσκεια; Είναι σε θέση να χαρεί με την επιτυχία ή ακόμη και μ' ένα βραβείο Νόμπελ θα σκεφτόταν πως υπάρχουν άτομα που το έχουν κερδίσει δύο φορές; Ενδεικτικές είναι και συνεχείς έντονες εναλλαγές στην ένδυση -μια με αθλητικά, την άλλη με ακριβά ρούχα, να χάνει πολλά κιλά ξαφνικά και να τα ξαναπαίρνει εξίσου γρήγορα. Τότε πρέπει να σκεφτεί κανείς ότι κάτι δεν πάει καλά».

- Αυτά τα άτομα σ' αυτές τις θέσεις έχουν συχνά δυσκολία να διάγουν μια φυσιολογική οικογενειακή ζωή;

«Ναι. Στην κλινική μας αντιμετωπίζουμε πολύ συχνά έντονα ναρκισσιστικές προσωπικότητες, που δεν διατηρούν πλέον επαφή με προηγούμενες σχέσεις τους, ακόμη κι αν υπάρχουν παιδιά απ' αυτές. Δείχνοντας έντονη δυσαρέσκεια, διευθετούν το ζήτημα οικονομικά, συχνά δεν το κάνουν ούτε αυτό. Πρόκειται για άτομα που λόγω στερήσεων και αμέλειας έχουν σκληρύνει εσωτερικά και στερέψει από αγάπη. Κι όταν οι άλλοι δεν τους προσφέρουν πλέον αυτό που νομίζουν πως θα 'πρεπε, τους εγκαταλείπουν. Ετσι κλείνει ένας κύκλος -όπως αισθάνεται κανείς ότι του φέρονται, έτσι φέρεται και στους άλλους.

* Gerhard Dammann: «Narzisten, Egomanen, Psychopathen in der Fuehrungsetage. Fallbeispiele und Loesungswege fuer ein wirksames Managment» εκδ. «Haupt», Βέρνη («Νάρκισσοι, εγωμανείς, ψυχοπαθείς στον όροφο των διευθυντικών στελεχών - Παραδείγματα και λύσεις για αποτελεσματική διοίκηση επιχειρήσεων»)

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 21/09/2007

technorati tags:ψυχοπαθολογια, κριτικη, ναρκισσισμος, ψυχολογια, ψυχιατρικη

Blogged with Flock